Istorija Spica do II sv, rata

SUTOMORE se nalazi pored morske obale cija je plaza jos,u davnini bila poznatapo svojoj ljepoti.Tri izvora pitke izvorske planinske vode privlacile su paznju ondasnjih gospodara koji su znali da koriste pogodnosti koje im je pruzala jedinstvena klima.Duga topla ljeta sa prijatnim nocima koje planinski vazduh osvjezava ,stvorila su uslov d avec tada ovaj kraj postaje poznat za prijatno ljetovanje.Istorijski je poznata cinjenica da su za vrijeme Mljetacke Republike zene mljetackih konzula dolazile na ljetovanje u selo Brca,jer je mljetacki konzul Luksic-Djerga bio iz sela Brca.Ime SPIC je ovaj kraj dobio od latinske rijeci HOSPICIO sto u prevodu znaci SVRATISTE.Tadasnje svratiste bio je danasnja rusevina benediktanskog samostana RATAC,koji je u vrijeme njegovog postojanja i rada bio kulturni centar Bara i Pastrovica,na cijim su se teritorijama nalazili nalazili posjedi ovog samostana.Osim RATCA od ostatka tadasnje culture nalazimo crkvu SVETA PETKA (SANTA VENERANDA) u selo SUSANJ,SVETA PETKA u Spicansko polje i SVETA TEKLA,koja je bila saborna crkva citavog Spica.Mnoge vazne odluke donosene su na skupovima pred crkvom SVETA TEKLA,koja sada kao i crkva SVETA PETKA u Spicansko polje,kao starina stavljena pod zastitu drzave.Znamenita je tvrdjava HAJ-NEHAJ koja je ogradjena za vrijeme Mljetacke Republike i za duzi vremenski period vazila kao neosvojiva tvrdjava s obzirom na njen polozaj.Cinjenica da do Kotora nije bilo vecih utvrda ili one nijesu imale takav polozaj kao HAJ-NEHAJ sa pravom se moze reci da je ova tvrdjava bila kljuc Kotora i Boke.Mlecici su u Spicu imali svoje posjede na kojima su uglavnom gajili vinovu lozu,masline,voce.I danas postoje predjeli kao npr.Karlova mogila,Karlov podrum u Djendjinovicima i Karlov dolac u Sozini.Poznati su vinogradi u selu Susanj u mjesto Ilino gdje je proizvedeno vino “Vino d Iline”.Osim vinove loze zastupljeno je bilo i maslinarstvo.U Susanju i sada postoji maslina koja po procjeni strucnjaka potice oko 60 godina prije nove ere, a u uvali Maljevik i Dragodus postojala je i plantaza bademova,gdje su razni trgovci otkupljivali bade mi iz ovih uvala isplovljavali za Mletke jedrenjacima utovarenim bademima.Prerada maslina i cijedjenje ulja vrsena je u Spicu gdje je onda postojalo deset mlinova cije su pokretanje vrsili rukama a cijedjenje ulja pomocu drvenih presa koje su pokretane rukama.Neki od ovih mlinova bili su doskora ispravni za rad.Kasnije se izgradjuju mlinovi za cije se pokretanje koristila snaga vode,jedan od takvih mlinova izgradjen je 1884 godine u selu Susanj,koji je za ono doba bio jedan od boljih mlinova na teritoriji sadasnjeg Spica i Bara.Kvalitet ulja preradjenih maslina u ovim primitivnim mlinovima je veoma dobar,,pa je ovo ulje bilo poznato u svim trgovackim gradovima duz Jadranske obale.S obzirom na kolicine ovog proizvoda kojim su obilovali stanovnici ovoga kraja kao i kvalitet ulja uslovilo je da su Mljetacki trgovci otkupljivali ulje.Vec tada pocinje interesovanje pojedinih Spicana za nabavku jedrenjaka da bi svoje p[roizvode prevozili za Veneciju vlastitim brodovima.Osim mlinova za masline postojali su mlinovi i za zito,najzadnji koji je bio u funkciji nalazio se u selu Brca,iznad tog lokaliteta danas prolazi most sa magistralom.Kada su Mlecici napustili Spic njihova jugoistocna granica bio je Kufin pa su sa tim is vi posjedi Spicana u Buljarici ostali u granicama Mletacke Republike is a tim onemoguceno koriscenje njihovih dobara u Buljarici.Okupacijom Spica od Turaka znatno se mijenja nacin rada i zivota Spicana,jer su onda poceli i pogranicni sporovi pa za odbranu svoju i svoje imovine imali svoju narodnu vojsku a zborno mjesto je bilo mjesto STARAC .Karakteristicno je da je Spic za vrijeme turske vladavine imao svoj barjak bez sumnje jedinstven u svijetu.Na bijeloj svilenoj povrsini po sredini imao je ruku koja drzi mac,u gornjem lijevom uglu polumjesec,u desnom gornjem uglu krst i po ivicama barjaka ispisana sva sela koja su pod taj barjak:MISICI,DJURMANI,PAPANI (Papani,Kovaci,Vukazici,Brezani),ZAGRADJE (Zagradje,Peroci),DJENDJINOVICI (Djendjinovici,Skopelje,Marovici,Mogila,Zgrada),ZANKOVICI (Zankovici,Brkani),MILJEVCI,SUTOMORE,BRCA (Brca,Madzari,Talici),SUSANJ GORNJI (Peranovici,Paladini,Pavovici,Vitici,Glavanovici,Kalica,Perici,Matkovici),SUSANJ DONJI (Perajkovici,Baukovici,Carevici,Gromanjici).neizvjesna je sudbina ovog barjaka,ali se zna da je ovaj barjak opstina SPIC poklonila namjesniku Dalmacije,koji je 1904 godine bio u Sutomoru na proslavi 25 godisnjice okupacije Spica od Austrije a predpostavlja se da se original sada nalazi u TEREZIJINOM MUZEJU u BECU.Prva kuca u Sutomoru sazidana je 8 maja 1851 godine a posto su vec ranije tvrdjavu HAJ-NEHAJ Turci prosirili,podigli su 1862 godine i tvrdjavu TABIJA.1877 i 1878 godine u rati uzmedju Crne Gore i Turske,crnogorska vojskaje ucestvovala u oslobadjanju Spica,Bara i Ulcinja.Kada je crnogorska vojska dosla do kule Susanj,Spicani su rijesili da nikakvu pomoc ne daju Turcima i svoju odluku saopstili kralju Nikoli.Prihvatio je njihov predlog da se Turci privole na predaju grada bez borbe.Time je Spic oslobodjen jer su se i HAJ-NEHAJ i TABIJA predali,a dvije cete Spicana ucestvuju sa crnogorskom vojskom u osvajanju Bara i Ulcinja.Kada je 1914 objavljen rat Austriji,povukla se sa teritorije SPICA,PASTROVICA i BUDVE ,ove krajeve je poslije dugo godina okupacije ponovo povratila Crna Gora.1916 godine ja austrijska vojska ponovo osvojila ove teritorije i osudila Spicane koji su bili u audijenciju kod kralja Nikole na Cetinje.Kaznu zatvora su izdrzavali u Kotor.Poslije oslobodjenja pristupilo se normalizovanju saobracaja i trgovine.Tada Sutomore dobija redovnu brodsku liniju sa Dubrovnikom odakle se trgovina u Sutomoru uglavnom snabdijevala.Poljoprivreda uglavnom slabi i donosi slabe prihode a javnih radova za zaposlenje je vrlo malo i mnogi stanovnici se opredjeljuju da posao traze na drugoj strani.Tako imamo veci broj nasih ljudi zaposljenih u CARIGRADU,BEOGRADU i AMERICI.Prilike se pocinju normalizovati kod nas pa Sutomore sa vrlo oskudnim kapacitetima za smjestaj turista dobija stalne goste iz CESKE,POLJSKE,FRANCUSKE i NJEMACKE.Ovi strani gosti uglavnom su bili prosvetni radnici iz ovih zemalja a od nasih domacih gostiju organizovana su ljetovalista Akademskog Aero kluba,Sokola,Ferijalnog saveza,Skauta i drugih…Tek sto se pocelo oporavljati drustvo i privreda od Prvog Svjetskog rata,navece 112 jula 1941 godine u selu Misici u 11 sati je pukla prva oslobodilacka puska u ovim krajevima kada je likvidirana jedna postaja italijanske vojske.